Dans Eden Araplar

Seyyid Kaşû’nun (Sayed Kashua) 2002’de yayımlanan kitabı Dans Eden Araplar (Aravim Rokdim, Dancing Arabs) adlı romanı birbiriyle bağlantılı fakat herbiri farklı bir hikâyeyi anlatan beş bölümden oluşuyor. Roman, genel olarak kimlik, aidiyet ve yabancılık izlekleri etrafında dönüyor ve yazar bu izlekleri hem trajik hem de ironik bir anlatımla aktarmayı tercih ediyor. Kaşû Filistinli bir İsrail vatandaşı, dolayısıyla bu çift-kimlikliliğin getirdiği bölünmüşlüğü dil, kültür ve sınıf çatışmaları üzerinden anlatıyor.

Roman boyunca karakterin iki kimlik arasında bocaladığını görüyoruz, hem Arap hem de İsrailli kimliğiyle bir ilişki kurmaya çalışıyor her defasında. Ancak Kaşû bunu yaparken politik bir söylem tuzağına asla düşmüyor ve bu tür söylemleri kahramanın babasının ve çevresinin ağzından aktarıyor sürekli.

Kaşû bellki ki anlatımın ağırlını hafifletmek için yer yer mizahi dile başvuruyor, okuru gülümsetiyor ancak bu gülümse ansızın yerini yine bir burukluğa bırakıyor. Kahramanın kendi içinde yaşadığı bir bölünmüşlük görüyoruz ama bu bölünmüşlük roman boyunca politik bir meselenin ötesinde varoluşsal bir yarılma anlamına geliyor en çok da.

Ayrıca kitabın başlığında da yer alan “Dans” ifadesinden de bahsetmek gerekir ki bana göre bu sözcük sanki bir sahnede kimliğini korumaya çalışan ancak her harekette bir başka kültürün ritmine uymak zorunda kalan bedenleri simgeliyor. Burada bir metafor söz konusu. “Dans etmek” adeta hayatta kalmaya çalışmanın ifadesi.

Kaşû, anlatı boyunca kendi halkının acılarını anlatmaktan çekinmiyor fakat o acıya da asla hapsolmuyor. Kendini ve halkını ne kahramanlaştırıyor ne de mağdurlaştırıyor. Bu noktada okur ikili dünyanın içine, hem içeriden hem dışarıdan bakmak zorunda kalıyor ve bunun da ağırlığını hissediyor zorunlu olarak.

“Dans Eden Araplar” her şeyden evvel kimliğin sabit bir şey olmadığını, bazen seçemediğimiz bir coğrafya, bazen dildeki aksan, bazen de hangi okulda okuduğumuz gibi küçük ayrıntılarla şekillendiğini biz okurlara gösteriyor. Bütün bunlarla birlikte, Kaşû’nun hikayesinde, insan kalmaya, sevmeye ve gülmeye çalışan bir kahraman ön plana çıkıyor.

Özellikle Filistin bölgesindeki kimlik çatışmalarını bir de kurgu metin üzerinden okumak isteyenlere önerimdir.